ChatGPT gibi yapay zekâ modellerinin neden su tükettiğini, veri merkezlerinin soğutma sistemlerini ve çevresel etkilerini tüm detaylarıyla öğrenin.
ChatGPT ve Yapay Zekâ Modelleri Neden Bu Kadar Su Harcıyor?
Yapay zekâ (YZ) teknolojileri son yıllarda hayatımızın merkezine yerleşti. ChatGPT gibi dil modelleri artık eğitimden sağlığa, yazılımdan müşteri hizmetlerine kadar pek çok alanda kullanılıyor. Ancak bu teknolojilerin ardında görünmeyen bir çevresel maliyet var: su tüketimi.
Çoğu zaman yapay zekânın enerji tüketiminden bahsedilir, fakat su kullanımı aynı derecede önemli ve giderek büyüyen bir sorun. Veri merkezlerinin soğutma sistemlerinden elektrik üretimine kadar birçok süreçte su kritik bir rol oynuyor.
Bu yazıda ChatGPT gibi büyük yapay zekâ modellerinin neden su harcadığını, bu tüketimin boyutlarını, çevresel etkilerini ve olası çözümleri tüm yönleriyle inceleyeceğiz.
Yapay Zekâ ve Veri Merkezleri Nasıl Çalışır ?
Yapay zekâ sistemleri, milyonlarca hatta milyarlarca parametreye sahip devasa modellerdir. Bu modeller, güçlü sunuculardan oluşan veri merkezlerinde çalıştırılır. Veri merkezleri, yüksek işlem gücü gerektiren görevler sırasında büyük miktarda ısı üretir.
Isının kontrol altına alınması için soğutma sistemleri devreye girer. Burada kullanılan yöntemlerin başında buharlaşmalı soğutma gelir. Bu sistemde, havayı veya yüzeyleri soğutmak için büyük miktarda su buharlaştırılır.
Ayrıca, bu veri merkezlerine enerji sağlayan elektrik santralleri (özellikle termik ve hidroelektrik) de ciddi miktarda su kullanır. Böylece su tüketimi yalnızca doğrudan değil, dolaylı olarak da artar.
Yapay Zekanın Su Tüketiminin İki Ana Nedeni
Doğrudan Su Kullanımı – Soğutma Sistemleri
* Veri merkezlerinin işlemci, grafik kartı ve bellekleri çalışırken ürettikleri ısıyı düşürmek için soğutma şarttır.
* Buharlaşmalı soğutma yöntemi, özellikle iç bölgelerdeki veri merkezlerinde yaygın olarak kullanılır.
* Bu yöntemde binlerce litre su, soğutma kulelerinde buharlaştırılır.
Dolaylı Su Kullanımı – Elektrik Üretimi
* Veri merkezlerinin kullandığı elektrik çoğunlukla termik santrallerden gelir.
* Termik santrallerde türbinleri döndüren buhar, soğutma işlemi için devasa miktarda suya ihtiyaç duyar.
* Böylece her kilovat-saat enerji üretimi için yaklaşık 2 litre su harcanabilir.
Rakamlarla Yapay Zekâ ve Su Tüketimi
* OpenAI’nin GPT-3 modelini eğitmek için yaklaşık 700 bin litre su kullanıldığı tahmin ediliyor
* ChatGPT ile 20-50 soru yanıtlamak, yarım litreye kadar su tüketebiliyor
* Microsoft’un Iowa’daki veri merkezleri, 2022 yazında bölgenin toplam su tüketiminin %6’sını oluşturdu
* Google, 2022 yılında veri merkezleri için yaklaşık 5 milyar litre su harcadığını açıkladı
Bu rakamlar, yapay zekâ kullanımının artmasıyla birlikte su tüketiminin de katlanarak yükseleceğini gösteriyor.
Çevresel Etkiler
Yapay zekâ için harcanan suyun çevresel etkileri bölgeden bölgeye değişir. Su kaynakları bol olan bölgelerde etkisi daha az hissedilse de, su kıtlığı yaşayan yerlerde durum kritik hâle gelir.
Yerel Su Kıtlığı: Büyük veri merkezlerinin yerel su kaynakları üzerinde baskı yaratması, tarım ve içme suyu tedarikini zorlaştırabilir.
Ekosistem Etkisi: Nehirlerden veya yer altı kaynaklarından çekilen su, ekosistem dengesini bozabilir.
İklim Değişikliği Bağlantısı: Artan sıcaklıklar, soğutma ihtiyacını ve dolayısıyla su tüketimini daha da artırır.
Sürdürülebilirlik Çözümleri
Teknoloji şirketleri, su tüketimini azaltmak için çeşitli yöntemler üzerinde çalışıyor:
Kapalı Devre Soğutma Sistemleri: Suyu tekrar tekrar kullanarak tüketimi azaltmak.
Hava ile Soğutma: Su yerine soğutma için hava akışını optimize etmek.
Deniz Suyu Kullanımı: Kıyı bölgelerindeki veri merkezlerinde tatlı su yerine deniz suyunu kullanmak.
Su Pozitif Hedefleri: Microsoft, 2030’a kadar “su pozitif” olmayı hedefliyor, yani tükettiğinden daha fazla su geri kazandırmayı planlıyor.
Birey Olarak Ne Yapabiliriz ?
* Gereksiz yapay zekâ sorgularından kaçınmak.
* Veri depolama alışkanlıklarını gözden geçirmek.
* Sürdürülebilir teknolojilere öncelik veren platformları tercih etmek.
ChatGPT gibi yapay zekâ modelleri, hayatımızı kolaylaştıran güçlü araçlar olsa da, görünmeyen bir su ayak izine sahip. Bu teknolojilerin sürdürülebilir bir şekilde gelişmesi için hem bireylerin hem de şirketlerin su yönetiminde daha bilinçli adımlar atması şart.
Kaynakça :
MIT Haberleri (MIT News) – “Yapay zekâ eğitiminde su kullanımı”, 17 Ocak 2025.
Çevresel ve Enerji Çalışmaları Enstitüsü (EESI) – “Veri merkezleri ve su tüketimi”, 25 Haziran 2025.
Associated Press – “Microsoft’un Iowa veri merkezi su kullanımı”, 2023.
Google Resmî Sürdürülebilirlik Raporu, 2022.
